b2b communitydag 2024
Lupine van Nederlandse bodem, klaar voor de markt!
Verslag van de Lekker Lupine b2b communitydag 28 juni 2024
Tekst: Maria van Boxtel – Land & Co & Marieke Laméris
Een verdiepende bijeenkomst op het lupineveld met kennis vanuit het Louis Bolk Instituut, Land&Co en (potentiële) Lupine telers telers was onderdeel van het programma
“Lupine is een schitterende bloem die een mooi landschap geeft,” vertelt teler en gastheer André Jurrius op 28 juni jl. Samen met Marieke Laméris van Lekker Lupine heet André Jurrius de bezoekers van harte welkom op Ekoboerderij de Lingehof voor de B2B Communitydag van Lekker Lupine. André Jurrius teelt het nieuwe eiwitgewas lupine sinds 2008. “Ook vanwege de biodiversiteit onder en boven de grond.”
Marieke Laméris houdt enthousiast een bos lupine met haver uit mengteelt omhoog. “Er zijn meer mensen nodig om lupine op ’t bord te krijgen. Op een manier dat het goed is voor zowel de teler als de verwerker en de retailer. Dat ’t klopt voor iedereen.” Als primeur kondigt ze alvast aan: lupinemeel van Nederlandse telers. Nu beschikbaar en te koop via Lekker Lupine en Inveja.
Bij binnenkomst krijgen de bezoekers een geurig kopje lupinekoffie van Northern Wonder. Marieke vertelt: “Northern Wonder testen met onze lupinebonen. In de praktijk wordt het nu in Duitsland gemalen omdat daar betere faciliteiten zijn.” De smaakvolle koffie ligt nu in veel Nederlandse supermarkten. Daarnaast krijgen de bezoekers iets dat ook het Nederlands Elftal op de been houdt: een eiwitrijke herstelreep van De Bisschopsmolen. Bakker Frank van Eerd maakt het cakeje speciaal voor de spelers van het NL elftal om te herstellen en voor de wielrenners van Jumbo Visma en sporters op de Olympische Spelen. Frank weet: “Dit is gewoon lekker, daarom werkt het. Het is gelukt door een goede samenwerking met sportcentrum Papendal. Frank van Eerd ziet ook uitstekende mogelijkheden voor ziekenhuizen. “Wie doet mee?”
Eiwitboeren van Nederland
Anna van der Bijl van de producentenorganisatie Eiwitboeren van Nederland ziet goede kansen voor nieuwe eiwitgewassen zoals lupine. “Onze droom als eiwitboeren is om de teelten die van Nederlandse bodem verdwenen zijn, weer terug te brengen. Wat eiwitteelten zijn ecologisch heel rendabel. Waarom zijn ze economisch niet meer rendabel?” Anna van der Bijl en de producentenorganisatie zien veel agrarische ondernemers die weer eiwitgewassen willen telen, van lupine tot veldbonen en van kikkererwten, bruine bonen tot Hollandse soja. “De teelt en afzet vraagt nu nog creativiteit van onze 150 leden. De ecologische voordelen van stikstofbinding, biodiversiteit, bodemvruchtbaarheid en waterbergend vermogen zijn duidelijk. Dat is toch zonde als het niet wordt betaald?”
Anna van der Bijl is ervan overtuigd dat de CSRD rapportages op het gebied van duurzaamheid die verplicht gaan worden voor grote bedrijven kansen bieden voor in Nederland geteeld eiwit. De Eiwitboeren van Nederland werken daarom aan:
Het in kaart brengen van de emissies en de footprint van eiwitgewassen, zodat met cijfers de duurzaamheid van het product is aan te tonen
Agrobiodiversiteit
De brug met gezondheid, van bodem tot peulvrucht
“Al deze voordelen maken we graag financieel tastbaar voor de teler,” besluit Anna haar verhaal.
Gezonde eiwitten in lupine
Onderzoeker Iris Flamand van het Louis Bolk Instituut en onafhankelijk voedingsdeskundige Mariët van de Noort delen kennis over de voedingswaarde van het ‘gouden boontje’ lupine. Alle voordelen zijn handig samengevat op deze poster. Mariët is enthousiast over de voedingswaarde en de opneembaarheid van nutriënten uit lupine: “van bijvoorbeeld de macronutriënten zoals eiwit heeft lupine de meeste eiwitten, zo’n 40% in vergelijking met de 20% van bijvoorbeeld een gehaktbal of bruine bonen. En dan ook nog met een hoge ileo-digestability van 91%, dus goed verteerbaar en opneembaar.” Ze houdt een kralenketting omhoog als illustratie. “Lupine bevat de essentiële aminozuren van dat eiwit allemaal in de goede verhouding en volgorde. Zoals voldoende leucine, essentieel in spierherstel. Bijvoorbeeld voor ouderen of sporters zeer gewenst.” De koolhydraten in lupine geven met een niet opneembare variant een goed aandeel voedingsvezels. “Want vezels krijgen we allemaal te weinig binnen, en daarin is lupine de absolute kampioen.”
Ook de vetten in lupine zijn gezond. Van het hoge vetgehalte van 10% in lupine is zo’n 90% gezonder onverzadigde vetzuren. Plus de micronutrienten zoals magnesium, kalium en calcium zijn flink vertegenwoordigd in lupine. “Tot drie of vier keer zo hoog als andere peulvruchten. Lupine is qua voedingswaarde de absolute kampioen.”
Lupine op de akker
Met teler André Jurrius van Ekoboerderij de Lingehof en peulvruchten-onderzoeker Udo Prins van het Louis Bolk Instituut bezoeken we vervolgens de lupineakker. Onder leiding van Olivia Elsenpeter, Land & Co, hebben we een levendig gesprek over de teelt.
Ondertussen gaat een andere groep, die voor het eerst lupine ziet groeien onder leiding van Linda Calciolari van Ekoboerderij de Lingehof en Peter Keijzer van het Louis Bolk instituut in gesprek over waarom lupine nu zo’n bijzonder gewas is voor bodem, biodiversiteit en waarom het zo goed past in het bouwplan van de boer. Ook wordt opgemerkt dat lupine nu echt ook aandacht zou moeten verdienen in veredelingsprogramma’s. Dát is wat nodig is. Daar is waar we ook kennis over hebben. Lekker Lupine heeft met Radicle Crops en WUR al een start gemaakt geeft Andrés Torres van Radicle Crops aan.
De groep van ketenpartners (niet telers) gaan olv Linda Calciolari, Peter Keijzer en Marieke Laméris in gesprek over de teelt, uitdagingen en kansen voor lupineteelt uit Nederland.
Verdieping voor telers op het veld:
Met de telers staan we op het OMEGA proefveld, waar in stroken van 12 meter mengteelten van lupine met deder/huttentus en haver worden uitgeprobeerd. De stand van het gewas in de proefvelden stelt teleur: alles klein en laag en zonder veel bloei. Allemaal een gevolg van de nattigheid, de rivierklei bodem is van boven hard en onderin nog nat. „Het was een pittig jaar, deze percelen hebben helemaal onder water gestaan” zegt André Jurrius.
Waarom mengteelten? Lupine is een gewas dat bij opkomst in het onkruid kan lopen, en haver of huttentut kunnen een onkruidonderdrukkende werking hebben. “Huttentut is een mooi aanvullend gewas, waar je olie uit kan persen. En naakte haver zou goed moeten passen met eenzelfde oogsttijd,” weet Udo Prins. Want inderdaad: bij een mengteelt is tegelijk oogsten een voorwaarde.
Veel eggen en schoffelen is dus essentieel na zaaien van lupine. Dat kan lang. Teler Edwin Tigchelaar zaaide op zijn eigen bedrijf 165 kilo lupinezaad met 45 kilo haverzaad met een schijfkouter even diep, op zo’n 5 cm. Hij haalt dit jaar waarschijnlijk goede resultaten. “Met 6 keer wiedeggen en 2 keer schoffelen is het onkruid redelijk onder controle,” stelt de bioteler van lupine. “Het zijn veel keuzes en er is niet zomaar een antwoord. Het is een spel met peulvruchten in samenhang met granen of onkruiden,” vertelt Udo Prins. Dit jaar zien de telers op klei kleine gewasjes lupine en op zand wat beter. “Daar staat het nu al tot je heupen,” wijst André aan.
Lupine kan alkaloïden aanmaken. Dat is een raseigenschap, maar ook een bescherming van de plant tegen wildvraat. Is veel eggen en schoffelen dan wel een goed idee, want je beschadigt ook de plant? De telers zijn eensgezind: onkruidonderdrukken is belangrijker. “De plantjes kunnen veel meer hebben dan je denkt,” zegt een teler uit Groesbeek. Hij heeft al 12 maal geëgd in de op 27 april gezaaide lupine. De machine goed afstellen en niet teveel achterom kijken is zijn motto.
Olivia Elsenpeter vraagt naar andere plagen? Er bestaat een gespecialiseerde lupineluis, maar die heeft Udo Prins alleen nog maar gezien in tuinen en in de zeer bittere Andeslupine. “Nog nooit in een teelt.”
Met bemesting zijn de telers voorzichtig. “Lupine bindt zelf stikstof en het risico op legering is groot bij een startgift.” De planten moeten natuurlijk wel op gang komen. Een teler uit Overijssel op droge zandgrond probeert dit jaar toch een startgift van 15 kuub varkensmest. Andre Jurrius is benieuwd naar de resultaten. Udo Prins let vooral op wat de lupine achterlaat. “Zo’n 60 kg N per ha in de bodem na teelt. Een groenbemester en volgteelten die stikstof nodig hebben, zijn dus een goed idee.” Mooi is ook dat lupine andere bodemnutriënten ‘losweekt’ en mobiliseert voor vervolgteelten, zoals fosfaat. Oftewel: ná lupine, gaat alles makkelijker. Dat is wat ik vaak hoor, maar ook zie.”
Maar Udo waarschuwt ook. “teel lupine niet na grasklaver. En sowieso liefst 1 op 6 of liever nog 1 op 7 peulvruchten in je bouwplan. Bodemgebonden ziekten kunnen de teelt anders teniet doen. De effecten van peulvruchten in een mengsel van groenbemesters zijn nog onbekend, maar in een mengsel lijkt het minder erg.
Hoe zit het met de oogst, vraagt Olivia Elsenpeter? “Zwarte nachtschade moet je direct opruimen, maar iets als melde kun je gewoon lekker laten meedrogen voor de oogst,” vertelt Andre Jurrius. Voor wat betreft het oogsten geldt er maar één advies; heb geduld. Over het algemeen is oogsten in september beter dan eind augustus. „Ook de laatste bonen moeten zijn afgerijpt.” Eén teler vraagt namens boeren die voor de zuivelfabriek waarvoor zij werkt, lupine telen, wanneer oogsten écht te laat is. Dat is volgens kenners wanneer de bonen uit de peul springen. „Ook als er nog weer een nieuwe scheut komt, wacht. Wacht ook dan totdat hiervan het laatste boontje hard en droog is.” Overigens is blauwe lupine springgevoeliger dan witte.
Een opbrengst van 3,5 ton was in 2023 een prima gemiddelde. Of dat dit jaar nog wordt gehaald, dat is de vraag. Samenvattend is lupine een uitdagende teelt. „Houd je van avontuur, dan is het een prachtig gewas.”
Op de Lekker Lupinedag gepresenteerd: gloednieuwe factsheets die de kennis over de teelt handig samenvatten voor de teler. Die factsheets voor de teelt van lupine en de teelthandleiding van het Louis Bolk Instituut helpen de teler op weg. Download hier de teelthandleiding op onze kennisbank.
TIJD OM TE PROEVEN!
Lekker Lupine heeft afgelopen jaar met partners in de keten gewerkt aan logische samenwerkingen om de lupine als hele boon, maar ook in de vorm van spreads en meel op de markt te krijgen. Deze partijen laten nu lekkers proeven en vertellen waarom zij met lekker lupine en de lokale lupinebonen werken, wat de hobbels zijn en hoe we de vraagstukken hebben opgepakt en welke uitdagingen er nog zijn om lupine van Nederlandse bodem echt op de borden van mensen te krijgen.
Lupinebonen bekend maken met Beans&Bowls
Louis Panken van Vitam catering heeft succes met zijn Beans&Bowls concept. “dat is een lekkere salade voor de lunch, met 150 gram groente en 150 gram bonen. Lupinebonen natuurlijk.” Louis ziet dat lupinebonen in de Nederlandse keuken niet bekend zijn. “Maar in de Spaanse keuken wel. De bonen hebben een lange kooktijd, maar je kan er van alles mee.” Vitam kookt de lupinebonen niet zelf op locatie in de catering, maar koopt ze gekookt aan in pak. “Dat het nu niet alleen in glas maar ook in pak beschikbaar is, en sinds dit jaar gewoon bij de Sligro, helpt ons erg,” stelt Louis. De salade is heerlijk en met een eetbaar bloemetje mooi versierd. Louis maakt ook een miso met het lupineboontje. “Zoals gezegd: je kan er van alles mee,” besluit hij enthousiast.
Een mini - bowls & beans gemaakt door chef Louis Panken van Vitam - met de kleurrijke lupineboon. Lekker makkelijk samen te stellen met pakjes BOON lupinebonen die we bij de Sligro bestellen of via ORegional.
Jongere generatie aan de boon
Vera van Deelen van Jamael en brandmanager van BOON, de handige pakjes van allerlei soorten bonen, probeert de jongere generatie aan de peulvruchten te krijgen. Ze presenteert een heerlijke soep en lupine shoarma reepjes. “Jongeren willen we terug naar de basis krijgen. Niet alleen vleesvervangers, ook gewoon de boon. Met een duurzame verpakking en een lekker recept op de achterkant van elk BOON pakje geven we veel keuze.” De BOON pakjes liggen bij de grote retailers en bij de Sligro. “Nu bij 300 AH winkels van de 1000, dus vraag erom,” spoort Marieke de bezoekers aan. Het is namelijk super dat onze lupinebonen zo makkelijker verkrijgbaar zijn. De smeuige shoarmareepjes vallen ook goed in de smaak.
Vera en haar collega’s posten ook veel op Instagram. “Omdat lupine heel puur is en je er veel mee kan, is het voor mensen ook moeilijk kiezen. We moeten ze aansporen om het te proeven.” BOON zet ook een QR code op de verpakking. “Daar kan meer informatie bij dan bij alleen een streepjescode. Waar richt je je dan op? Wij zetten zowel peulvruchten in the picture en we willen dat mensen kiezen voor een BOON product. Uiteindelijk gaat de QR code de streepjescode vervangen” Daarnaast constateren Vera en Marieke dat er nog een wereld te winnen is om mensen meer peulvruchten te laten eten en dat de grote retailers daar ook een belangrijke rol in kunnen spelen om deze categorie van “Gemaksgroenten” populairder te maken.
Pakje Lupine BOON nu verkijgbaar in de supermarkten - met op de achterkant lekkere recepten. Alle deelnemers kregen een pakje Lupinebonen en lupine meel mee met de vraag er iets lekkers van te maken en resultaten te delen. Zó inspireren we nog meer mensen op met lupine te gaan koken.
Mooi en gezond
David Romo Ramos, chef op het Rabobank hoofdkantoor en Maud van der Velde, community manager van cateraar Compass Group die de catering verzorgen op het Rabobank hoofdkantoor denken voor die locatie graag ‘out of the box’. En lupine past dan prima. “We zijn de beste cateraar met het beste verhaal en het beste broodje.” Door de teler dichter bij de eter te brengen, bijvoorbeeld via samenwerking met regionale leverancier ORegional, kunnen ze Hollandse ingrediënten van 75 km rondom het kantoor halen. “Lupine is vegan en nog lekker ook.” David presenteert een heerlijke bonbon van lupine met een toefje lupinecress. De mensen die in de catering werken moeten er vertrouwd mee raken, stelt David. “Lupine past prima in saladebars, in een spread of op een broodje. Het is helemaal niet zo eng.” Doordat Compass, Rabobank en Lekker Lupine alle drie de BeanDeal hebben getekend, is er een hele mooie start gemaakt om Lupine en Nederlandse peulvruchten in het assortiment op te nemen en de verhalen te vertellen op vele podia. Een volgende stap is dat het ook nog structureel wordt opgenomen.
Chef David Romo Ramos maakt op basis van de Lupine-pompoen spreads een groente bonbon - een prachtig en lekker gezond kunstwerkje!
Vervang falafel eens door lupineballetjes
Steven IJzerman van UDEA en Astrid Dossche van Food for Freedom presenteren: Lupine Balletjes op basis van de lupinebonen van de Lekker Lupinetelers. Ze hebben hoge verwachtingen. “de falafel balletjes lopen zeker in onze Ekoplaza winkels heel goed,” weet Steven. In september en oktober presenteren we deze balletjes in onze eigen winkels en kunnen we als groothandel leveren aan anderen. Een echte primeur dus.”
Je kan het balletje eten met dip, maar het hoeft niet. Groot voordeel: de droge en soms een beetje melige smaak van falafel hebben deze balletjes helemaal niet. Echt lekker, vinden de bezoekers aan mijn tafel.
Ook een grootverpakking voor cateraars komt eraan.” De balletjes komen in het assortiment van Ekoplaza naast de lupine in huismerk in glazen pot. “Die glazen pot is geen hardloper. We zijn enthousiast om lupine op een nieuwe manier aan onze klant te presenteren. We willen een transparante en zichtbare keten hebben. Met een eigen magazine laten we de boer en de recepten voor lupine graag zien.” Ook Lekker Lupine is enthousiast over deze samenwerking.
Trots op de primeur - Lupineballetjes met Nederlandse lupinebonen - binnenkort in de ekoplaza en via UDEA verkrijgbaar!
Primeur: Nederlands lupinemeel!
Paul van Zanten van malerij Inveja en Drees Peter van den Bosch van Lekker Lupine presenteren met trots: Dutch Lupin Flour! Paul en Drees zien dit als en gezamenlijk succes. “Wij dachten: dit doen we even makkelijk. En in een half jaar is het er nu: meel van Nederlandse lupinebonen!”
Inveja maalt al 65 jaar lupinebonen voor bakkers en andere verwerkers in Nederland. De grondstoffen halen ze uit Frankrijk en Australië. Paul: “hoe mooi is dan een Nederlands product? We krengen hier ook vraag naar, uit Nederland en biologisch gecertificeerd.” Dat had nog wel wat voeten in de aarde, want Inveja maalt natuurlijk hele containers. Drees Peter lacht: “voor onze vijf ton bonen, nu 3,5 ton meel, moet je dan de machine aanzetten en snel weer uitzetten.” Maar de ambitie is er. “Komend jaar willen we veertig ton.” Paul is overtuigd, want “de markt is er!” het meel is verkrijgbaar in hele pallets of in zakken, en zowel via Inveja als direct bij Lekker Lupine. Dat maakt de samenwerking ook uniek: “we gaan samen naar de markt en hanteren een open prijs model. Of je het nu bij Paul of bij Drees Peter koopt, dat maakt voor de winstverdeling niet uit. En de teler profiteert.”
Eiwitrijk brood
Streekbakker Jorrit werkt al tien jaar samen met André Jurrius. Naast de granen is hij nu ook gegrepen door het lupinemeel. “Eerst moest je lupinebonen zelf weken, koken, vermalen: een gedoe. Afgelopen week kreeg ik een zak meel, een primeur. Met lupinemeel, rogge en tarwe heb ik zuurdesembrood en crackers gebakken.” Het brood heeft een mooie smaak. “Vooral het zoetje in het lupine – haver – rozijnenbrood vind ik erg lekker,” glimlacht Jorrit. Ook de crackers en het brood met lupinespread in twee smaken vallen goed bij de bezoekers. “Echt geschikt voor een borrelplankje, of gewoon lekker op brood”.
Jorrit de Streekbakker presenteert eiwitrijk brood en crackers op basis van Dutch Lupin Flour - dus lekker lokaal! Lekker ook met een lupine-groentespread als broodbeleg.
Hybride vlees
Slager en veehouder Roel van Dijk van Boerderij Het Binnenveld maakte met het lupinemeel een hybride burger: driekwart rundvlees of kip, een kwart lupinemeel. Een smaakvolle hamburger en “niemand proeft ‘t”. Dat is zo, het smaakt gewoon naar vlees. Maar Roel wil er niet over liegen, dus zoekt nog naar een naam voor het product.
Waarom begin je als slager met vegetarische producten? Roel van Dijk kijkt goed om zich heen in zijn goedlopende boerderijwinkel en afzet via regionale winkels. “De trend verandert gewoon. Er zijn meer flexitariërs.” Eerst probeerde hij met paddestoelen het vlees aan te vullen, maar dat bleek lastig. Met het lupinemeel veranderde dat. “Het is heel makkelijk,” weet Roel nu. “Met een kwart lupinemeel, kruiden en zeezout krijg je een goede burger.”
Deze vezelrijke burger past ook uitstekend in de catering, concluderen de bezoekers. En nog goedkoper ook, met minder vlees erin.
Luisteren naar de verhalen achter alle lupine producten en daarna proeven
Plantaardig broodbeleg
Lekker Lupine heeft zelf receptuur laten ontwikkelen voor lekkere spreads voor op brood of bij de borrel door groente kenner Yolanda van der Jagt. Spreads van lupinebonen in combinatie met groentes die onze telers ook telen. Niet alleen een goed verhaal van Nederlandse bodem, maar ook een welkome aanvulling als het gaat om gezond en plantaardig broodbeleg verwacht Marieke Laméris van Lekker Lupine . Binnenkort zal de eerste proefproductie van 2 smaken worden gedraaid: Lupine-Pompoen-Harissa en Lupine-erwt-kerrie. Via ORegional, Huuskes en Lekker Lupine zal de eerste partij worden uitgeleverd aan Foodservice.